Blog Phanthehai – Phan Tất – Đăng ngày: 15-03-2012 – (Tưởng nhớ 2 năm ngày mất Hữu Loan)

← Nhà thơ Hữu Loan (1916 – 2010) – tên thật là Nguyễn Hữu Loan, đồng niên với nhà thơ Xuân Diệu. Ông quê ở làng Vân Hoàn, xã Nga Lĩnh, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá. Hữu Loan từng học trường Đào Duy Từ (Thanh Hoá); đậu tú tài Tây ở Hà Nội (1938) cùng một khoá với nhà văn Nguyễn Đình Thi.

Xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo, học giỏi, đậu đạt sớm nên người dân ở quê thường gọi ông là “Cậu tú Loan”. Hữu Loan sớm đến với phong trào yêu nước từ Mặt trận bình dân 1936. Cách mạng tháng Tám nổ ra, ông làm phó ban khởi nghĩa ở Nga Sơn. Sau Cách mạng tháng Tám ông là uỷ viên văn hoá trong Uỷ ban hành chính lâm thời của tỉnh Thanh Hoá, phụ trách các ty: Giáo dục, Thông tin, Thương chính và Công chính.

Kháng chiến chống Pháp bùng nổ, Hữu Loan gia nhập quân đội; ông từng làm chính trị viên tiểu đoàn thuộc đại đoàn 304 và chủ bút tờ báo: “Chiến sỹ” ở miền Trung. Trong thời gian 1955 – 1957, ông làm việc ở Báo Văn nghệ Hội nhà văn VN. Hữu Loan tham gia phong trào Nhân văn – Giai phẩm cùng thời với Phan Khôi, Trần Dần, Phùng Quán… Theo Hà Đình Cẩn: “Bước thăng trầm của Hữu Loan bắt đầu cuối năm 1957. Một đêm Hà Nội nhiều sương muối, buốt giá, ông và nhạc sỹ Văn Cao trắng đêm dạo quanh hồ Thiền Quang… Đến sáng thì Văn Cao tiễn ông ra bến xe về quê Nga Sơn kiếm kế sinh nhai”. Đó là thời kỳ sau Nhân văn – Giai phẩm bị dập tắt, bạn bè cùng thời với Hữu Loan tan tác nhiều phương, đổ nỗi buồn thi nhân thăm thẳm vào đâu, ông chưa hình dung ra. Riêng ông, ông chỉ biết “Đổ lên đá, và bám đá để sống”. “Hữu Loan trở thành người thợ khai thác đá, đen như sừng, chân tay sần sẹo, tua tủa râu tóc rễ tre, đi đứng, nói năng mạnh mẽ. Cặm cụi vật lộn với núi đá, cùng với người vợ tần tảo, nuôi 10 đứa con khôn lớn”.  đọc tiếp